İslamiyet Öncesi Türk Tarihi
Hükümdar çocuklarına verilen unvan TİGİN **** Anıt Mezar KÜMBET **** Dede Korkut Hikayeleri – KIPÇAK-OĞUZ Mücadelesi. **** Gizli güçleri olduğuna inanılan din adamı, ŞAMAN. **** Kutadgu Bilig Özellikleri : Uygur alfabesi ile yazıldı, Adı mutluluk veren bilgi anlama gelir, Yusuf Has Hacip yazdı **** Orhun Kitabeleri Göktürkler zamanında yazıldı. Devlet adamlarının millete hesap vermesi yöneticilerinin ve halkın karşılıklı görevlerini belirten konuları ve Bağımsızlığın önemini içerir.*** Türk tarihinde şehircilik kültürü ve mimari eserler UYGURLAR zamanında gelişmiştir. ***Bilinen İlk Türk Devleti ASYA HUNLARI ,*** Ölen kişinin kahramanlıklarını göstermek amacıyla mezarının başına dikilen heykel BALBAL ,***Dini ve milli bakımdan önemli olan günlerin milletçe kutlandığı törenler TOY,*** Türk toplumunda Mimari Uygurlara kadar gelişme göstermemiştir. *** İkili Devlet teşkilatında batıyı yöneten hükümdar YABGU, **** Düzenli Türk kara ordusunun temellerini METE HAN atmıştır. ***Uygurların Manihaizm dinini benimsemeleri Karabalgasun Yazıtlarında anlatılmıştır *** Divanü Lügat-it Türk özelliği : İlk Türkçe Ansiklopedik sözlük niteliğinde olması, Türk destan ve efsaneleri içerir, Türk Dünyası haritası vardır. *** Kişilerin edinemediği mülk MERA *** Anadolunun Türkleşmesinde Selçukluların yaptığı fetihler etkili olmuştur. Masrafları Vakıfların Sorumluluğunda : CAMİ, MEDRESE, BİMARHANE, DARÜŞŞİFA ***** Kurucusunun adıyla anılır : Büyük Selçuklu Devleti, Osmanlı Devleti ***** Hem Anadolu Selçk. Hemde Karamanoğullarına başketlik yapmış KONYA **** *** Kayseride bulunan Gevher Nesibe Şifahanesi Türk Tarihinin ANADOLU SELÇUKLULARI dönemime ait **** Orhun Yazıtlarında “Türk Ülkesinin yüreği” sayılan merkez ÖTÜKEN. Kendisini Büyük Selçuklu Devleti’nin varisi olarak HARZEMŞAHLAR görür. ** Anadolu Selçukluların tersane kurduğu yerler ANTALYA, SİNOP, ALANYA, SUĞDAK *** Astronomi alanında yaptıkları çalışmalarla bilinirler HAREZMİ, CACA BEY, ÖMER HAYYAM *** Timur Devleti döneminde yaşamış, Semerkantta astronomi bilgini ULUĞ BEY **** Mısırda kurulan ilk türk devleti TOLUNOĞULLARI *** Malabadi Köprüsü Artuklular Dönemine ait *** Anadolu Selçuklu Dönemine ait eserler : ALAİYE SARAYI, GIYASİYE DARÜŞİFASI, CACA BEY MEDRESESİ, BURUCİYE MEDRESESİ ****
KARAHANLILAR : Türk-İslam mimarisinin temellerinin atılması, Türkçenin resmi dil kabul edilmesi, İlk Müslüman Türk Devleti,
İSKİTLER: Atlı göçebe kültürüne sahip, Türk tarh.ilk kez bir kadın hükümdar tarafından bir süre yönetildi, Alp Er Tunga Destanı sözlü kaynağı
TÜRK-İSLAM DEVLETLERİNDE; Gayrimüslimler ASKERLİK, MEMURİYET, AHİ TEŞKİLATI nda görev alamazdı. *** İslam halifesinin koruyuculuğunu üstlendi MEMLUKLULAR, GAZNELİLER, BÜYÜK SELÇUKLULAR, **** hükümdarlık alemetleri HUTBE, HİLAT, ASA, ÇETR, **** pozitif bilimler FARABİ’nin çalışmalarıyla başlamıştır **** Toprak yönetimiyle ilgili : HAS, ZEAMET, İKTA, OCAKLIK ****
Osmanlı Devleti:
İlk Dış borcu Kırım Savaşı sırasında almıştır. **** Matbaada basılan ilk eser Vankulu Lügati. **** Modern anlamda ilk kez bütçe çalışmasını TARHUNCU AHMET PAŞA yapmıştır. İlk kez hem geçmiş hem gelecek senenin harcamalarını hesaplayarak denk bütçe çalışması yapmıştır **** İlk Vergi OSMAN BEY *** İlk Medrese İZNİK *** İlk dini ve toplumsal nitelikli ayaklanma KURULUŞ DÖNEMİNDE *** Divanıhümayunun görevleri : Halktan gelen şikayetleri dinleme *** Osmanlıda taşra teşkilatında en yüksek rütbeli askeri ve idari görevli Beylerbeyi ** Gelir ve giderlerin denetimi görevlisi DEFTERDAR *** Tımar toprağı alan Yararlılık gösteren askerler *** Vergi gelirlerinin toplanmasında belirli bir süre için ve açık artırma yoluyla ihalesi İLTİZAM diğer bir gelir sistemi ESHAM (yıllık karın ömür boyu dağıtılması)*** Küçükbaş hayvanlardan alınan vergi AĞNAM *** Müslüman olmayan erkeklerden askere gitmeme karşılığında alınan vergi CİZYE ** Müslüman üreticiden üretimin onda biri oranında alınan vergi AŞAR *** Olağanüstü hallerde toplanan vergi AVARIZ *** Müzeciliğin Kurucusu OSMAN HAMDİ BEY *** Padişahın tahta çıkması sırasındaki uygulamalar : Askere cülus bahşişi dağıtılması, Kılıç alayının düzenlenmesi, Birbirinin aynı iki mühür yapılıp birinin sadrazama verilmesi **** İlmiye Meslek Grubu : Kazasker, Şeyhülislam, Müderris, Kadı *** Seyfiye Sınıfı : Sadrazam, Vezirler, Yeniçeri Ağası, Kaptan-ı Derya ,Beylerbeyi,Sancakbeyi, **** Kalemiye Sınıfı : Nişancı, Defterdar, Reisülküttap, katip *** Reaya Sınıfı : Köylüler, Zanaatkarlar, Tüccarlar *** Esnafı denetleme yetkisi MUHTESİP *** Saliyaneli Eyaletleri (Özel Yönetimli) : MISIR, CEZAYİR, TRABLUSGARP, FAS *** Kadı ve Müderris yetiştiren yüksekokul SAHN-I SEMAN MEDRESESİ **** Yeniçeri Ocağının Kaldırılması VAKAYI HAYRİYE **** Tımar Sisteminin uygulandığı eyaletler SALİYANESİZ EYALETLER **** Geliri Hazineye aktarılan toprak MUKATAA *** Toprağı terk eden ve üç yıl üst üste boş bırakan çiftçilerden ÇİFTBOZAN VERGİSİ alınırdı. **** Olağanüstü durumlarda sivil ve askeri yöneticilerle padişah arasındaki toplantı AYAK DİVANI *** Tanzimat dönemine kadar vergi memurlarına verilen isim MUHASSIL *** Çini Üretim Merkezleri İZNİK, İZMİR, İSTANBUL, KÜTAHYA *** Geliri sınırları koruyanlara ayrılan toprak YURTLUK ****Belediye İşlerinden sorumlu devlet görevlisi ŞEHREMİNİ **** Donanma Askeri LEVENT *** Geliri padişahın annesine, eşlerine ve kızlarına verilen toprak PAŞMAKLIK *** Geliri tersane giderlerine ayrılan toprak OCAKLIK *** Hidiv ünvanını kullanan Valisi , MISIR **** Hazineden maaş alan devlet memurunun mal varlığına el konulması sistemi MÜSADERE *** İfta görevi Şeyhülislam’da **** Fethedilen toprakların tapu defterlerine kaydedilmesi görevi NİŞANCI da **** IV.Döneminde yeniçerilerin isteği ile bazı devlet adamlarının Sultanahmet Meydanında idam edilmesi VAKAYI VAKVAKIYE *** Sancak Sisteminden gelerek tahta çıkan son padişah III.Mehmet *** Saraya şartlar sunarak sadrazamlık görevini kabul eden devlet adamı KÖPRÜLÜ MEHMET PAŞA **** XVII yyda yaşamış Türk Bilgin, gezgin ve edebiyatçı OSMAN HAMDİ BEY **** Batıda fethedilen son toprak KAMANİÇE KALESİ *** XVIII YY Osmanlı Islahatçıları BARON DÖ TOT, HUMBARACI AHMET PAŞA **** Lale devrinde savaşılan ülke İRAN *** XVIII yyda yaşamış şair ŞEYH GALİP, NEDİM **** Kendi bağımsız dış ticaret politikasını izleme hakkından vazgeçmesine neden olmuştur BALTA LİMANI ANTLAŞMASI *** Boğazlar üzerindeki egemenlik hakkını tek başına son kez kullandığı antlaşma HÜNKAR İSKELESİ ANTLAŞMASI *** Osmanlı Halkı seçme ve seçilme hakkını ilk kez hangi dönemde el etmiştir, MEŞRUTİYET **** Osm.Devl.nin toprak bütünlüğünün Avrupalı devletlerin garantisi altında olması ve Avrupa hukukundan yararlanması PARİS ANTLAŞMASI ****XIX yy.da açılan okullar : DARÜLMAARİF, DARÜLMUALLİMİN, DARÜLFÜNUN, MEKTEB-İ MÜLKİYE *** Tımar Sisteminin kaldırılması ile yerine REDİF BİRLİKLERİ kurulmuştur *** Bir iç sorun iken uluslar arası boyut kazanan isyan KAVALALI MEHMET ALİ PAŞA İSYANI *** 1876 da Balkanlardaki eyaletlerin yönetim koşullarının düzenlenmesi üzerine Avrupa ülkelerinin baskısı sonucu toplanan TERSANE KONFERANSI *** Suçlulardan alınan vergi CERİME *** Evlenen kız tarafının ödediği vergi ARUSANE *** Pazar yerlerindeki çarşı ve Pazar esnafından alınan vergi BAC *** Yol, geçit ve köprülerden alınan vergi DERBENT *** Taşra Teşkilarında yer alan yönetim birimleri : KAZA, NAHİYE, KÖY, SANCAK, EYALET **** XIX yyda kaybettiği topraklar MISIR, KIBRIS, CEZAYİR, MORA **** II.Meşrutiyet sırasında Avusturya, Rusya’dan aldığı onay ile Osmanlı Topraklarından Bosna-Hersek’i topraklarına katmıştır.
Osmanlıda ayaklanma ile devrilen padişahlar : II.Osman , I.İbrahim, II.Mustafa, III.Ahmed, III.Selim, IV.Mustafa,
Osmanlıda Akıl hastalığı nedeniyle tahtan indirilenler ; I.Mustafa, V.Murad,
Osmanlı Sonrası :
Balkan Savaşları sonunda kaybettiğimiz toprak MAKEDONYA **** I.Balkan Savaşındaki durumdan faydalanarak bağımsızlığını ilan eden ARNAVUTLUK **** Balkan Savaşı sonrasında Girit’in hangi devlete ait olduğunu kabul etti YUNANİSTAN **** I.Balkan Savaşında hangi devletlerle savaşmıştır : BULGARİSTAN, YUNANİSTAN, SIRBİSTAN, KARADAĞ *** I.Dünya Savaşı sırasında Kapitülasyonları tek taraflı kaldırdığını ilan etti. *** Anlaşma Devletleri tarafınsan Osmn.Devlt.nin savaştaki varlığına son vermek amacıyla ÇANAKKALE Cephesi açılmıştır ve Osmanlı yalnız bu cephede başarılı olmuştur *** Rusyanın I.Dünya Savaşından çeilmesi ile KAFKAS CEPHESİ kapanmıştır. *** Vatan topraklarının azınlıklara verilmesi düşüncesine ve bununla ilgili eylemlere karşı kurulan direniş cemiyetleri : Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti,İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti,İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti,Kilikyalılar Cemiyeti,Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti,Trabzon Havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti, Doğu Anadolu (Şark Vilayetleri) Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Milli Kongre Cemiyeti , Anadolu Kadınları Müfaaa-i Vatan Cemiyeti, Gizli Karakol Cemiyeti **** Yaptığı araştırmalarda Anadoluda Rumların çoğunlukta olmadıkları sonucu ortaya çıkartmıştır AMİRAL BRİSTOL ***** Erzurum Kongresine delege gönderen iller : Van, Trabzon, Sivas, Bitlis, Erzurum **** Kurtuluş Savaşında ulusal mücadeleye, kuvayı milliyeye karşı yapan yayınlar Peyam-i Sabah, İstanbul, Aydede, Alemdar, Güleryüz, Ümit, Aydınlık, Zincirbent, Cumhuriyet, İrşad, Tan, Yeni Dünya, Şarkın Sesi, Ferda, Zafer, Hatif *** Kurtuluş Savaşının plan ve programı AMASYA GENELGESİnde belirlenmiştir. *** Sivas Kongresinde Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti kurulmuştur,,, Batı Cephesi Umum Kuvayı Milliye Komutanlığına ALİ FUAT CEBESOY getirilmiştir ,,, alınan kararları uygulama görevi TEMSİLCİLER KURULUNA **** Türk Ordusu hangi savaşlarda istediği sonuçları elde etmiştir : I.İnönü, II.İnönü, **** Şeyh Sait İsyanı ile kapatılan parti : Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası. (Takrir-i Sükun a yanılarak)*** Türkiyede Kabine sistemine Cumhuriyetin ilan edilmesi ile geçilmiştir. **** Yeni Türk Devletinde Darülfunun yerine İstanbul Üniversitesi kurulmuştur. **** TC. de İlk genel nüfus sayımı 1927 yılında. **** II.Balkan Savaşında geri alınan topraklar EDİRNE, KIRKLARELİ *** Kurtuluş savaşında sömürge amacı olmayan ve bağımsızlığa saygılı bir devletten ekonomik yardım alınabileceği ilk kez ERZURUM KONGRESİnde yer almıştır *** TBMM tarafından onaylanan antlaşmalar : Kars, Ankara, Moskova,Afganistan Dostluk ve Barış, Gümrü, Lozan Barış Antlaşması, **** TBMM’nin resmi yayın organı : Cerideiremiye **** TBMM tarafından çıkartılan Hıyanet-i Vataniye Kanunu’na göre hain ilan edilen ilk kişi DAMAT FERİT PAŞA *** I.TBMM’de yer alan gruplar : Yeşil ordu, Türkiye Komünist Fırkası, Türkiye Halk İştirakîyun Fırkası, Halk Zümresi, Tesanüd, İstiklâl, Islahat, İttihatçı, Muhafaza-i Mukaddesat Cemiyeti, Müdafaa-i Hukuk *** TBMM’yi ilk tanıyan Avrupalı devlet RUSYA *** Antlaşma Devletleri Sevr Antlaşmasının taslağını San Remo Konferansında hazırlamışlardır *** Kurtuluş Savaşında Komutanlar : Doğu Cephesi .. Kazım Karabekir – Batı Cephesi … İsmet İnönü, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele **** İstiklal Marşı I.İnönü Muharebesinin ardından kabul edilmiştir *** Kurtuluş savaşında Batum Moskova Antlaşması ile Misakımilli sınırları dışında kalmıştır ve bu antlaşmada Lozan Antlaşmasından önce kapitülasyonların kaldırılmasına yönelik ilk kez bir hüküm yer almıştır *** İsmet İnönü Tuğgeneral rütbesini almasında I.İnönü savaşıetkili olmuştur *** Türkiyedeki yabancıların hukuki alandaki ayrıcalıklı durumu Lozan Antlaşmasının imzalanmasıyla sonra ermiştir. *** Mudanya Ateşkes Antlaşmasının ana görüşme konusu Trakya’nın boşaltılması dır **** Kurtuluş Savaşında Kafkas cumhuriyetleri ile Kars Antlaşmasının imzalanmasına Sakarya Savaşı etkili olmuştur *** I.İnönü savaşının ardından Antlaşma Devletleri Sevr Antlaşmasında değişiklik yapmak amacıyla Londra Konferansını toplama gereğini duymuştur *** Trablusgarp Savaşı öncesi Rusya ve İtalya’nın birbirlerinin karşılıklı çıkarlarını tanıdıklarını antlaşma RACCOGINI *** Uşi Antlaşmasıyla Kuzey Afrikadaki varlığı sonar ermiştir ve Trablusgarp ve Bingazi, Rodos ve Onikiada (geçici) İtalya’ya bırakılmıştır **** Lozan Barış Antlaşmasıyla Rodos ve Onikiada İtalyaya verildi *** Doğu sınırının şekillenmesinde Moskova ve Gümrü Antlaşmaları etkili olmuştur *** İstanbul ve Boğazlar Mudanya Ateşkes Antlaşmasıyla TBMM Yönetimine bırakılmıştır *** II.TBMM 1923-1927 yıllarında faaliyet göstermiştir. *** Cumhuriyet Halk Fıkrasının kuruluş tarihi Türk Ordularının İzmir’e Girişi olarak seçilmiştir.**** İlk Muhalif Parti Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Kazım Karabekir tarafından kurulmuştur **** Şeyh Sait İsyanının çıkmasında önemli rolü İNGİLTERE oynamıştır *** Atatürk Dönemi Muhalefet Partileri : Serbest Cumhuriyet Fırkası, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası **** Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Hükümet tarafından kapatılmıştır *** Misakımilli’de Elviye-i Selase ve Batı Trakyada halk oylaması yapılmasına karar verilmiştir. *** Lozan Antlaşmasında Kıbrısın yönetimi İngilitereye verilmiştir *** Türk Tarih kurumunun kurulması ve Türk Dili Tetkik Cemiyetinin kurulması MİLLİYETÇİLİK İlkesi gereğidir *** Laiklik 1937 yılında devletin temel ilkelerinden biri olmuştur *** Milliyetçilik ve Halkçılık Cumhuriyetçilik ilkesinin doğal sonucudur *** Sümerbank ve Etibank Devletçilik ilkesi uygulamaları doğrultusunda kuruldu *** Teşvik-i Sanayi Kanunun başarısız olması Devletçilik uygulamasını zorunlu hale getirmiştir. *** I.TBMM Döneminde devlet yönetimindeki ikililiğe son vermek amacıyla SALTANAT kaldırılmıştır *** Türk Denizlerinde yolcu ve yük taşıma hakkının yalnızca Türk Girişimcilere ait olması KABOTAJ KANUNU’nun çıkarılmasıyla sağlanmıştır **** Yeni Türk devletinde bakanların başkabakn tarafından seçilmesi Cumhuriyetin ilanıyla sağlanmıştır *** T.C.nde hukuk alanında yapılan inkılapların temelini Medeni Kanun oluşturur *** Atatürk dönemimde para-kredi piyasasını canlandırmak için kurulan ilk özel banka İŞ BANKASI **** Halifeliğin kaldırılmasıyla aynı gün yasalaşan kanunlar : Şeriye ve Evkaf Vekaletinin kaldırılması, Tevhid-i Tedrisat Kanununun çıkarılması *** Türk kadını 1926 yılında çıkarılan Medeni Kanun ile Mahkeme tanıklığında erkek ile eşit hakka sahip olma hakkına kavuşmuştur *** Yeni Türk harfleriyle ilk gazete MARDİN *** Türkiye Musulun geleceği ile en çok İngiltere ile sorun yaşamıştır ** Türkiye 1932 de Milletler Cemiyetine üye olmuştur *** Fransa ile Türkiye arasında sorun olan konular : Yabancı okullar, Devlet borçları, Demir yolları, Bozkurt ve Lotus gemilerinin çarpışması **** Ege Denizine inme politikası nedeniyle Balkan Antantı’na katılmayan devlet BULGARİSTAN *** Türkiye Musul’un geleceği ve Nüfus mübadelesinden kaynaklanan sorunları Milletler Cemiyetinde görüşme gereği duymuştur *** 1926 yılında imzalanan Ankara Antlaşmasıyla MUSUL Misakımilli sınırları dışında kalmıştır *** 1936 yılında Montröde imzalanan sözleşmeyle Boğazlar Komisyonuna son verildi. *** ABD II.Dünya Savaşı sonrası Sovyet Rusya’ya karşı Türkiye ve Yunanistan’ı TRUMAN DOKTRİNİ ile kendi yanında tutmaya çalışmıştır *** İlk Çok partili seçim 1946 yılında gerçekleştirilmiştir ***** I.Dünya Savaşı sırasında yapılan gizli Antlaşma MAC MAHON *** Çok partili siyasal hayata Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kurulması ile geçiş denemesi yaşanmıştır *** 1924 Anayasasında 1946 yılında yapılan değişiklikle tek dereceli seçim sistemine geçilmiştir.
ATATÜRK :
Döneminde gerçekleşmiştir Kabine Sisteminin uygulanması, Cumhurbaşkanının Meclis içerisinden Meclis tarafından seçilmesi , Devlet eliyle temel sanayinin kurulması, İlk özel bankanın kurulması, Türkiyenin Milletler Cemiyetine üye olması *** Döneminde kurulmuştur : İstanbul Üniversitesi, Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü, Dil ve Tarih – Çoğrafya Fakültesi, Ankara Hukuk Fakültesi, Hatay Cumhuriyeti, Türkiye Cumhuriyeti, **** Cumhuriyetin ilanından sonra almıştır ; Başöğretmenlik, İstiklal Madalyası, **** Kurulmasında aktif rol almıştır : VATAN VE HÜRRİYET CEMİYETİ, ANADOLU ve RUMELİ MÜDAFAA-İ HUKUK CEMİYETİ **** Ordu Müfettişliğinden ve askerlik mesleğinden AMASYA GENELGESİ’nin ardından istifa etmiştir. **** Ordu Müfettişi olarak Samsun Raporu, Havza Genelgesi ve Amasya Genelgesini yayınlamıştır. *** Sakarya Savaşından sonra Gazi ve Mareşal unvanlarıyla anılmaya başlanmıştır *** Millet Mekteplerinin Başöğretmeni Unvanına sahiptir ***
ATATÜRK ‘ün:
Fiilen katıldığı savaşlar : Trablusgarp Savaşı, I.Dünya Savaşı, ***** Kimlik değiştirerek katıldığı ve sömürgeciliğe karşı mücadele ettiği ilk savaş TRABLUSGARP SAVAŞI, ***
İSMET İNÖNÜ : Döneminde gerçekleştirilmiştir : Milli Korunma Kanunu, Toprak Mahsulleri Kanunu, Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu, Birleşmiş Milletlere Üye Olunması ***